രാജ്യത്തെ വിദ്യാർത്ഥികളുടെ പഠന സമ്മർദ്ദം കുറയ്ക്കുക എന്ന ലക്ഷ്യത്തോട് കൂടി 2015-ൽ, കേരളത്തിൽ നിന്നുള്ള ഒരു യുവ എഞ്ചിനീയർ തുടങ്ങിയ ബൈജൂസ്‌ ആപ്പ് വളരെ പെട്ടന്നാണ് വളർന്ന് പന്തലിച്ചത്. എന്നാൽ ഇന്ത്യ മുഴുവൻ അസൂയയോടെ നോക്കിക്കണ്ട ആ വളർച്ചയുടെ പതനവും വളരെ പെട്ടന്നായിരുന്നു. നോക്കാം ബൈജൂസിന്റെ യാത്ര.
ഗണിതവും ശാസ്ത്രവും രസകരമാക്കി പഠിക്കുക എന്ന ലക്ഷ്യമിട്ട് ഒരു വലിയ പദ്ധതിയുമായാണ് ബൈജൂസ്‌ മാർക്കറ്റിലെത്തിയത്. ബോളിവുഡ് സൂപ്പർ സ്റ്റാർ ഷാരൂഖ് ഖാനും ഫുട്ബോൾ ഇതിഹാസം ലയണൽ മെസിയും ബ്രാൻഡ് അംബാസഡർമാരായി. തുടർന്ന്, കോവിഡിന്റെ സമയത്ത് കുട്ടികൾ ഓൺലൈൻ ആയി പഠിക്കുന്ന സമയം ഏറ്റവും പ്രയോജനകരമാക്കി മാറ്റിക്കൊണ്ട് കമ്പനിയെ 3 ബില്യൺ ഡോളറിന്റെ ലാഭകരമായ ബിസിനസാക്കി മാറ്റി. 15 മാസം മുൻപുവരെ ബൈജു’സ് 22 ബില്യൺ ഡോളറിന്റെ മൂല്യം നേടിയിരുന്നു.
എന്നാൽ വിദ്യാഭ്യാസത്തിനും സാങ്കേതിക വിദ്യക്കും പ്രാധാന്യം നൽകുന്നതിനുപകരം, ബൈജു രവീന്ദ്രൻ തന്റെ എഡ്യൂടെക്കിന് ഒരു വമ്പൻ മാർക്കറ്റിംഗ് ചെയ്തു. പിന്നീട് ബൈജു’സ് – ദ ലേണിംഗ് ആപ് ഡൗൺലോഡ് ചെയ്യുന്ന ഏവരെയും കോഴ്സ് മേടിക്കാൻ പ്രേരിപ്പിക്കുന്ന രീതിയിലേക്ക് മാറി. ഇന്ന്, അതിന്റെ പ്രധാന നിക്ഷേപകരിലൊരാളായ പ്രോസസ് NV ബൈജു’സിന്റെ മൂല്യം 3 ബില്യൺ ഡോളറിന് താഴെ കുറച്ചു. പ്രോസസ് NV, പീക്ക് XV, ചാൻ സക്കർബർഗ് ഇൻഷിയേറ്റീവ് എന്നിവരുളള ആദ്യ നിക്ഷേപകർ ബൈജു’സിന്റെ ബോർഡിൽ നിന്നു പിന്മാറുകയും ചെയ്തു.
1.2 ബില്യൺ ഡോളറിന്റെ ലോൺ ബാധ്യത അടയ്ക്കാൻ സാധിക്കാത്തതിനെത്തുടർന്ന്, ക്രെഡിറ്റർമാർ ബൈജു’സിന്റെ യു.എസ് കമ്പനി യൂണിറ്റ് കൈയ്യേറി. ബൈജുസ് ഇപ്പോൾ ഗുരുതരമായ സാമ്പത്തിക പ്രതിസന്ധിയിലൂടെയാണ് കടന്നുപോകുന്നത്. കൂട്ട പിരിച്ചുവിടലുകളും ഭീമമായ നഷ്ടങ്ങളും നേരിടുന്ന ഈ സ്റ്റാർട്ടപ്പിന്‍റെ സ്ഥാപകൻ, ശമ്പളങ്ങൾ അടയ്ക്കാൻ സ്വന്തമായ വീട് പോലും വിൽപ്പന നടത്തിയിരിക്കുന്നു. ഇന്ത്യൻ ക്രിക്കറ്റ് കൺട്രോൾ ബോർഡ് സ്പോൺസർഷിപ്പ് പണമടക്കാത്തതിനാൽ ഒരു പിരിച്ചുവിടൽ ഹർജിയും സമർപ്പിച്ചു.
എന്തുകൊണ്ട് ഇത്രയും കാര്യങ്ങൾ വേഗത്തിൽ തെറ്റി? ബൈജു’സിന്റെ വേഗത്തിലുള്ള വളർച്ചയ്ക്ക് പിന്നിൽ പ്രവർത്തിച്ചിരുന്ന അതേ വിൽപ്പന തന്ത്രങ്ങൾ തന്നെ അതിന്റെ വീഴ്ചയിലും പ്രധാന പങ്കു വഹിച്ചതായി, ദ ലേണിംഗ് ട്രാപ്പ് എന്ന പുസ്തകത്തിൽ മോർണിംഗ് കണ്ടക്സ്റ്റ് പത്രപ്രവർത്തകനായ പ്രദീപ് സാഹ ചൂണ്ടിക്കാട്ടുന്നു.
പുസ്തകത്തിൽ ബൈജു’സിലെ ഇപ്പോഴത്തെയും മുൻകാല ജീവനക്കാരുടെയും അഭിമുഖങ്ങൾ ഉൾപ്പെടുത്തി പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു.
ജോലി സമ്മർദ്ദത്തെക്കുറിച്ച് കടുത്ത വിമർശനമായിരുന്നു ബൈജൂസിനെതിരെ ഉയർന്നത്. 12-14 മണിക്കൂർ ദിവസവും, ആഴ്ചയിൽ ആറു ദിവസം ജോലി. രോഗികളായിട്ടിരിക്കുമ്പോൾ പോലും ജോലി ചെയ്യേണ്ടി വന്നതിനെക്കുറിച്ചും ബോസിന്റെ അടുത്ത് നിന്ന് മോശമായ വാക്കുകൾ കേൾക്കേണ്ടി വന്നതിനെക്കുറിച്ചുമെല്ലാം അതിൽ പറയുന്നു.
ബൈജു’സിന്റെ കോഴ്സുകൾ വിറ്റത് പലപ്പോഴും ഇടപാടുകാരെ തിരികെ എടുത്തുകൊണ്ടായിരുന്നു. എളിയ കുടുംബങ്ങൾ പോലും ഏറെ കാലത്തെ കോഴ്സുകൾക്ക് ഏകദേശം $600 രൂപ അടയ്ക്കേണ്ടിവന്നിരുന്നു. ഈ സമയത്ത് ധാരാളം ഫിനാൻഷ്യർമാർ കൂടി ഇത് അനുകൂലമല്ലെന്ന് തിരിച്ചറിഞ്ഞു. എന്നിരുന്നാലും, ബൈജൂസിനെതിരെയുള്ള വെളിപ്പെടുത്തലുകൾ പൂർണമായിട്ടും സിസ്റ്റം വീഴ്ചകളല്ലെന്നും പൊതു പ്രശ്‌നങ്ങളാണെന്നും കമ്പനി അവകാശപ്പെട്ടു.
